Дали е вистински судирот помеѓу Путин и Пригожин и како може тоа да го одреди правецот на војната во Украина

Политичкиот аналитичар Велина Чакарова од виенскиот Институт за европска и безбедносна политика  тврди дека бизарниот пуч е всушност подготовка за изборната кампања на Путин во март 2024 година. Според оваа теорија, Пригожин е само послушникот на Путин кој го организирал пучот за Герасимов и Шојгу да бидат обвинети за воените неуспеси во Украина.

Украинските сили можат да се обидат да го искористат краткотрајниот вооружен бунт на групата Вагнер, велат аналитичарите, при што се очекува конфузијата меѓу руското воено раководство значително да ги ослаби нивните воени напори.

Хаотичниот викенд на 24 и 25 јуни  ги остави набљудувачите на  инвазијата на Русија врз Украина да шпекулираат што би можело да се случи следно. Необичниот  24-часовен период го постави она што многумина го сметаат за најголем предизвик за контролата на власта на рускиот претседател Владимир Путин во неговото повеќе од две децении владеење.

Евгениј Пригожин, озлогласениот шеф на приватната милитаристичка група Вагнер, започна очигледен бунт во текот на викендот, испраќајќи оклопен конвој кон руската престолнина.

Меѓутоа, бунтот ненадејно беше прекинат доцна во саботата, со договор постигнат со посредство на белорускиот претседател Александар Лукашенко. Пригожин се согласил да ја деескалира ситуацијата и им наредил на своите борци кои напредувале кон Москва да се вратат во своите бази.

Џон Баранко од Центарот за стратегија и безбедност на Атлантскиот совет, вели дека бунтот на Вагнер не можеше да дојде во подобро време за Украина.

„Какви и да се вистинските мотиви на Пригожин, или исходот од неговиот револт, неколку работи стануваат јасни: огромно количество конфузија се посеани во заднинскиот  дел на Русија и каков и да е рангот на доверба што останал кај руските војници во нивното раководството, сега го нема“, рече тој во блог пост.

Војна без Вагнер

Баранко рече дека штом армијата ќе ја изгуби довербата во своето раководство, моралот е ничкосан – и волјата за борба заедно со него.

Опишувајќи ја  Вагнер како најефективната руска единица во Украина, Баранко рече дека платеничката група речиси сигурно ќе биде расформирана и дека сè уште не е јасно дали нејзините борци ќе бидат апсорбирани во руската армија.

Тони Брентон, поранешен британски амбасадор во Русија, се согласи дека платеничката група Вагнер била најефикасната компонента на руската војска во Украина до денес.

„Фактот дека, очигледно, Пригожин сега е надвор од [војната], а можеби и Вагнер е надвор од неа, ќе ги ослаби перформансите на Русија на бојното поле“, изјави Брентон за CNBC во понеделникот.

На крајот, Баранко рече дека неодамнешниот пресврт на настаните најверојатно ќе му даде на военото раководство на Украина нешто како прилика по повеќе од 16 месеци борби. Тој рече дека најдобрата шанса за успешна украинска контраофанзива би била да се обидат да ги принудат руските сили да се вратат од нивните 600 милји слоевити борбени позиции во земјата.

„Малку е веројатно дека дури и најхрабриот меѓу украинското воено раководство некогаш замислил да изврши напад врз штабот на рускиот јужен воен округ во Ростов на Дон, од каде што се води руската војна во Украина, но токму тоа  со ненадејниот бунт Вагнеровата група го направи“, рече Баранко.

Што се случи за време на викендот?

Поранешен сојузник на долгогодишниот руски претседател и човек познат како „готвачот на Путин“, Пригожин преку Telegram  во саботата рече дека е подготвен да оди „до крај“ против руската војска и го отфрли суштинското оправдување на Путин за инвазијата на Украина во февруари 2022 година

За возврат, Путин вети дека ќе го уништи она што го опиша како вооружен бунт, обвинувајќи го Пригожин за „велепредавство“ во телевизиско обраќање.

Се сметаше дека бунтот на Вагнер дошол на само 200 километри од Москва пред Пригожин да донесе ненадејна одлука да ја прекине мисијата.

Водачот на бунтовниците договори не баш гламурозен егзил  во Белорусија во замена за откажување на бунтот.

Украинскиот министер за одбрана Олексеј Резников во неделата изјави дека работите „се движат во вистинска насока“ откако разговарал за настаните во Русија и Украина со секретарот за одбрана на САД,  Лојд Остин.

„Се согласуваме дека руските власти се слаби и дека повлекувањето на руските војници од Украина е најдобриот избор за Кремљ“, напиша Резников на Твитер.

Институтот за проучување на војната, американска истражувачка организација, сепак, рече дека способноста на руските сили да спроведуваат и офанзивни и одбранбени операции во Украина не биле „суштински погодени“ од бунтот на групата Вагнер во текот на викендот.

Објавено е дека борбите долж целата линија на фронтот продолжиле како и обично, соопшти американскиот тинк-тенк цитирајќи извори од двете страни, при што руските сили извршиле релативно голем број копнени напади во близина на разурнатиот град Бахмут во источна Украина во последните денови.

Загриженост за нуклеарна безбедност

На прашањето дали оваа последна епизода би можела да поттикне загриженост за безбедноста на нуклеарниот арсенал на Москва, Брентон рече дека веројатноста за нуклеарно оружје да биде распоредено во Украина е „прилично блиску до нула“.

„Не грижете се, мислам дека веројатноста за тоа сè уште е многу мала“, рече Брентон. „Не го гледам нивото на политичка нестабилност во Русија како на ниво на вистинска граѓанска војна [или] излегување на ситуацијата од контрола  кога ќе почнете да се грижите дали нуклеарното оружје ќе падне во погрешни раце.

Сепак, Брентон истакна дека Путин претходно изјавил дека можеби е подготвен да прибегне кон употреба на нуклеарно оружје и оваа перспектива би можела да дојде до израз доколку руската инвазија во целосен обем биде егзистенцијално погрешна.

„Сè уште не оди егзистенцијално погрешно. Ако се случи, мислам дека постои опасност од тоа“, рече Брентон. „Да се ​​надеваме дека нема да дојдеме во таква ситуација.

Две теории

Постојат две спротивставени теории (и двете не го исклучуваат падот на Путин) засновани на различни претпоставки за тоа што точно всушност се случило  и зошто шефот на Вагнер групата, Евгениј Пригожин, ги насочил своите единици кон Москва. И двете теории признаваат дека конфликтот бил многу реален. Некои експерти заклучуваат дека едноставно е бунт и дека режимот ќе преживее, но поради неговата репресивност тој ќе станува сè понефункционален и ќе падне. Оваа теорија дури го споменува и преседанот на неуспешниот пуч на генералот на руската армија Лавр Корнилов во септември 1917 година…

Втората теорија, пак, започнува со тезата дека воопшто не се работи за државен удар организиран од Пригожин, туку за конфликт меѓу два клана во пирамидата на руската моќ. Еден клан е поврзан со круговите на Санкт  Петербург или Путин. Вториот е „московски“, наводно контролиран од воениот командант Герасимов и министерот за одбрана Шојгу.

Политичкиот аналитичар Велина Чакарова тврди дека бизарниот пуч е всушност подготовка за изборната кампања на Путин во март 2024 година. Според оваа теорија, Пригожин е само послушникот на Путин кој го организирал пучот за Герасимов и Шојгу да бидат обвинети за воените неуспеси во Украина. Чакарoва, којашто е директор на австрискиот Институт за европска и безбедносна политика,  тврди дека Пригожин ја имал улогата на жртвено јагне уште од неговото појавување на политичката сцена. Како и да е, дали е навистина реално дека со таков луд потег, Путин би можел да ги зголеми шансите за „легално“ останување на власт?

Пакт со Пригожин?!

Имајќи предвид дека дури и во западните либерални демократии смртната казна не е шокантна ако се работи за пучисти и предавство на националните интереси среде вооружен конфликт, како беше возможна некаква привидна спогодба меѓу Путин и Пригожин? Зошто Путин де факто ги амнестира Пригожин и платениците на Вагнер, иако тие наводно отишле во Москва за да го соборуваат, наместо да најави заробување на Вагнерците и нивно враќање во затвор? Како воопшто дојде да преговара со „предавник“, иако неговиот безбедносен апарат досега се покажа како многу креативен кога станува збор за егзекуции?

Нема сомнение дека Путин е подготвен да направи апсолутно се’ за да ја одржи целосната контрола над Русија, бидејќи во неговиот случај губењето на таа контрола за него значи или смрт или затвор. Постапките на Пригожин биле од таква природа што поради историја на Русија, сосема е неверојатна информацијата дека Путин и Пригожин навистина за чудо постигнале некаква мирна спогодба според која поранешниот пион на Путин за валкани платенички афери ќе биде преместен во Белорусија и ќе остане неказнет, ​​како и сите членови на групата Вагнер.

Во руската политичка традиција, како и во глобалната историја на обиди за насилни преврати, дефинитивно нема таканаречени џентлменски договори за запирање на крвопролевањето.

Со оглед на тоа што луѓето на Пригожин убиле 39 руски пилоти на воениот аеродром кај Ростов на почетокот на пучот и нанеле најголема штета на руската авијација за еден ден од почетокот на војната во Украина, сосема е неверојатно дека Путин не инсистирал  на ликвидација на Пригожин и брутална пресметка со групата Вагнер. Режимот на Путин убиваше луѓе за искажување политички ставови, а сега на Пригожин и Вагнер им се простува најцрниот ден на руската авијација?

Дури и ако теоријата на Велина Чакарова е точна, Путин сепак покажа слабост со тоа што попушти пред незамисливиот марш на единицата – составена од значителен број затвореници и претходно проблематични професионални војници – кон Москва. Она што им падна во очи на западните набљудувачи беа сцените на поддршка на дел од локалното население за платениците на Вагнер. Дали тоа значи дека дел од Русија го претпочита суровиот Пригожин пред воениот естаблишмент на Русија, па Путин сфати на кого е попаметно да се потпре пред да започнат посериозните јавни прозивки околу загубите во Украина?

Како и да е, ако Путин склучил некаков пакт со Пригожин, се добива впечаток дека тоа уште повеќе го оддалечува од политичката реалност. Ќе биде невозможно, ако ништо друго, да ги објасни сопствените зборови за велепредавство.

Тешки манипулации

Се добива впечаток дека теоријата на Чакарова, која го гледа Путин како политички рационален агент, сепак го потценува степенот до кој личните недемократски диктатури можат да произведат целосно ирационални одлуки, односно хаос. Посебно е голема опасноста, забележуваат политичките теоретичари Георг Егоров и Константин Соњин, што ја носат т.н. дегенеративни автократии.

Во својот научен труд  од март оваа година, тие го доведоа Путин во друштво на „големи“ како Хитлер, Хирохито, Мао или Пол Пот и заклучија дека дегенеративните автократии „…обично вклучуваат монументална погрешна проценка и институционална средина во која подобро информираните подредени немаат шанса да го спречат спроведувањето на одлуката.“

Дали е можно Путин да се вплеткал  во тешки манипулации само за да си ги зголеми шансите да го продолжи своето авторитарно владеење? Дури и да го направил тоа, тој веројатно направил огромна грешка затоа што никој нема да долгорочно да се потпре на државник кој режирал  напад  врз најголемиот град од страна на поранешни затвореници. Путин, на пример, доби поддршка од Комунистичката партија на Кина за средување на ситуацијата во земјата, но дури откако стана очигледно дека нема да биде фатен, уапсен или егзекутиран.

Како и да е, факт е дека Пригожин постојано беше во конфликт со военото раководство. Критиките и нападите врз военото раководство станаа негов начин на работа за време на војната во Украина. Беше јасно дека со крутиот централизиран начин на владеење во Русија, такво нешто беше можно само со одобрение на Путин.

Ако случајно Чакарова е во право за позадината на државниот удар во Русија, тогаш можеби вистинската пресметка на врвот на руската власт  допрва доаѓа.