Лилјана Павлова: Нашата досегашна поддршка за македонската економија помогна да се одржат речиси 100 илјади работни места

Со отворањето на нашето ново претставништво во Скопје, банката на ЕУ има намера да го зголеми своето локално влијание за да може уште подобро да им служи на потребите на земјата. За време на нашите неодамнешни состаноци со владините претставници, заеднички ја идентификувавме потребата да се забрза зелената транзиција, да се зајакне енергетската безбедност и да се зголеми нашата техничка поддршка за подготовка и имплементација на проекти. Ние, исто така, сме подготвени да ја поддржиме Северна Македонија во пристапот до средствата достапни според Економскиот и инвестицискиот план, кој вклучува значителен обем на грантови од Европската унија (ЕУ) за витални проекти.

Европската инвестициска банка (ЕИБ), банката на Европската Унија, пред неколку денови официјално го инаугурираше своето претставништво во Скопје во склоп на просториите на Делегацијата на Европската Унија во Република Северна Македонија. На свеченото отворање на претставништвото на ЕИБ во земјава беше присутна заменик – претседателката  г-ѓа Лилјана Павлова, па ја искористивме приликата да поразговараме околу тоа какви придобивки ќе има македонската економија и општество од директното физичко присуство на ЕИБ во Северна Македонија, и што може допрва да очекуваме од плановите и активностите на Банката.

Г-ѓа Павлова, какви задачи ќе има новото претставништво на ЕИБ во Скопје, што очекувате како придобивка од неговите активности?

Ви благодарам за можноста да зборувам за магазинот Капитал. Со отворањето на нашето ново претставништво во Скопје, банката на ЕУ има намера да го зголеми своето локално влијание за да може уште подобро да им служи на потребите на земјата. За време на нашите неодамнешни состаноци со владините претставници, заеднички ја идентификувавме потребата да се забрза зелената транзиција, да се зајакне енергетската безбедност и да се зголеми нашата техничка поддршка за подготовка и имплементација на проекти. Ние, исто така, сме подготвени да ја поддржиме Северна Македонија во пристапот до средствата достапни според Економскиот и инвестицискиот план, кој вклучува значителен обем на грантови од Европската унија (ЕУ) за витални проекти.

Дозволете ми да потсетам дека ова е во согласност со мисијата на „ЕИБ Глобално“ – новата филијала што Европската инвестициска банка (ЕИБ) ја промовира во февруари оваа година за подобра поддршка на земјите надвор од ЕУ. Треба да ангажираме повеќе експерти на терен, кои ќе можат да ја забрзаат подготовката и имплементацијата на проектите во клучните области на дигитализацијата, обновливите извори на енергија и виталната инфраструктура која одговара на климатските промени и другите глобални предизвици. Западен Балкан е составен дел од овие напори и ние веќе работиме на воспоставување партнерства со други институции на ЕУ, финансиски институции и локални партнери.

Досега пишувавме многу за поддршката на ЕИБ за Северна Македонија, но не е излишно уште еднаш накратко да се спомене – каков е придонесот на ЕИБ за македонската економија, особено во изминатите две години каде што се соочивме со последиците на пандемијата?

Пристапот на ЕИБ кон справувањето со кризата со КОВИД-19 е двостепен: мерки за итен одговор, за да се помогне во ублажувањето на најитните последици, заедно со долгорочна ориентација на политиката на банката, во основните области на климата и одржливоста, иновациите, дигитализацијата и малите и средни претпријатија. Во тој поглед, ја испорачавме нашата посветеност од 1,7 милијарди евра во рамките на финансискиот пакет на Тимот Европа за КОВИД-19 за Западен Балкан, и ја зголемивме нашата финансиска и техничка поддршка за подготовка на одржливи проекти, неопходни за градење на долгорочна отпорност на локалните економии.

Конкретно за Северна Македонија, од почетокот на пандемијата во 2020 година, обезбедивме 156 милиони евра за да им помогнеме на малите и средни претпријатија побрзо да закрепнат и да овозможиме изградба на нова гасоводна мрежа меѓу Северна Македонија и Грција која ќе ја зајакне енергетската безбедност. За помош за побрзо закрепнување од пандемијата КОВИД-19, ЕИБ обезбеди 100 милиони евра на Развојната банка на Северна Македонија АД Скопје (РБСМ). Овие средства ќе бидат достапни под поповолни услови како непосредна поддршка на малите и средни претпријатија (МСП) и средните компании. Операцијата обезбедува нови извори на поприфатливо финансирање, како за обртни средства, така и за подолгорочни инвестиции, со подолги рочности и пониски каматни стапки. ЕИБ, исто така, планира да потпише нов заем со РБСМ за да им помогне на компаниите да воведат практики за енергетска ефикасност и циркуларна економија, како дел од најновите владини мерки.

Од почетокот на своето работење во земјата, ЕИБ обезбеди 1,1 милијарда евра помагајќи во изградбата на побезбедни патишта, железница и водоснабдување и инфраструктура за отпадни води. Нашата поддршка за приватниот сектор резултираше со одржување на 99.000 работни места. Ја финансираме, исто така, и изградбата на пречистителната станица во Скопје, надополнето со грантови од Инвестициската рамка за Западен Балкан (WBIF), како дел од Економскиот и инвестициски план и Зелената агенда. Тоа ќе ја зголеми отпорноста на Скопје на климатските промени, ќе го намали загадувањето и ќе го подобри здравјето и благосостојбата на неговите граѓани.

Како ги оценувате актуелните економски перспективи на Северна Македонија и другите земји од Западен Балкан, во контекст на влошените макроекономски услови поттикнати од војната во Украина? Што мислите, што им е најпотребно на овие економии во моментов како поддршка?

Според најновата Анкета за претпријатија од ЕИБ, за време на КОВИД-19, две петтини од претпријатијата биле привремено затворени, додека 70% од нив доживеале намалена ликвидност или достапност на проток на готовина. До крајот на 2020 година, околу 4 проценти од фирмите престанаа да постојат, преку поднесување барање за стечај или едноставно затворање на нивниот бизнис. Тие изгубија 25 % од прометот и отпуштија 11% од нивната работна сила, при што пандемијата особено ги погоди услугите со интензивен контакт и помалите и средни бизниси. Овој процент е прилично низок во споредба со претходната криза, најмногу благодарение на невидената поддршка на владината политика.

Според новиот извештај на ЕИБ, ММФ и ЕБОР, фирмите кои биле интегрирани во глобалните синџири на вредности, иновативните и дигитализираните компании и оние со подобар квалитет на управување се прилагодија подобро за време на пандемијата. Тие го проширија своето онлајн присуство, се префрлија на работа на далечина, го приспособија производството или поефективно ја искористија достапната поддршка од политиката.

Сегашната криза предизвикана од војната во Украина дополнително го попречува закрепнувањето на компаниите. Ранливостите на компаниите ќе се зголемат главно на три канали:намалување на извозот, повисоки цени на енергијата и стрес за финансирање поради зголемување на одбивноста кон ризик. Хемиските и фармацевтските производи, храната и земјоделството, како и транспортот се најпогодените сектори, како и повеќето потрошувачи на енергија.

Во контекст на актуелната криза, најпрепорачливи би биле брзите политички мерки кои ги штитат најранливите компании и домаќинства. Зголемувањето на инвестициите во одржливото земјоделство, за да се обезбеди безбедност на храната, исто така е приоритет во иднина. Банката на ЕУ работи со националните и локалните власти, националните промотивни институции и други договорни страни за да им овозможи итна финансиска и техничка помош и да одговори на овие потреби.

Неодамнешната криза, исто така, докажа дека потребата за обновливи извори на енергија, енергетска ефикасност и технолошки иновации погодни за климата е поклучна од кога било. Како климатска банка на ЕУ, ЕИБ ја поддржува оваа транзиција преку развој на ефикасна, безбедна и разновидна енергетска мрежа, поодржлива транспортна мрежа и капацитети за отпадни води, вклучително и инфраструктура која е отпорна на климатските промени или која придонесува за нивно ублажување. Важен дел од ова ќе биде можен благодарение на грантовите од ЕУ и заемите од ЕИБ што се достапни во рамките на Економскиот и инвестицискиот план за Западен Балкан, кој треба да го поттикне долгорочното закрепнување, да ја забрза зелената и дигитална транзиција, како и да ја поттикне регионалната соработка и конвергенција со ЕУ.

Кои ќе бидат клучните приоритети на поддршката на ЕИБ за македонската економија и општество во наредниот период?

Во тесна соработка со Владата, во моментов работиме на развој на нови проекти, како што се изградба и рехабилитација на инфраструктурата за водоснабдување и отпадни води за 80 општини, вклучително и вонредни мерки за заштита од поплави. Целта е да се зголеми снабдувањето со вода во урбаните и руралните области и да се подобри отстранувањето на отпадните води низ целата земја. Го оценуваме и проширувањето на железничката мрежа долж Коридорот 8 за да создадеме поодржлива транспортна инфраструктура за Северна Македонија и Западен Балкан.

Понатаму, банката има намера да развие нови инструменти за гаранција и споделување ризик за приватниот сектор во соработка со Европската комисија. Според новиот Европски фонд за одржлив развој плус („EFSD+“), овие инструменти моментално се дизајнираат и потенцијално би можеле да бидат достапни на пазарот од 2023 година па натаму. Сепак, нема да застанеме тука и ќе продолжиме тесно да соработуваме со Европската комисија и нашите локални партнери за да ги идентификуваме потребите за стратешки инвестиции кои ќе ги поткрепат реформите и пристапниот пат на земјата во ЕУ.

Посебен фокус ќе биде енергетската ефикасност и дигитализацијата на приватниот сектор. За поддршка на компаниите, работиме со Министерството за финансии и Банката за развој на Северна Македонија на нова кредитна линија која ќе овозможи поповолни услови за финансирање.

Неодамна отворивме претставништво на ЕИБ во Северна Македонија, што е во согласност со политиката на ЕИБ за воспоставување присуство во повеќе земји надвор од ЕУ. Ова достигнување ќе ѝ помогне на банката на ЕУ подобро да ги разбере регионалните потреби за финансирање, да идентификува повеќе проекти и да воспостави потесни врски со државните органи и други засегнати страни. Бјорн Габриел е назначен за претставник на ЕИБ за Северна Македонија. До неодамна, тој го водеше тимот за Политики и операции во претставништвото на Групацијата ЕИБ за Европската Унија во Брисел, тесно соработувајќи со институциите на ЕУ, земјите – членки и групите експерти, за да помогне да се определи придонесот на банката за клучните политики и иницијативи на ЕУ во различни сектори, вклучувајќи го и регионот на Западен Балкан и политиката за проширување.

Покрај финансиите, ние исто така сакаме да им помогнеме на нашите партнери да ги прошират своите способности за управување со проекти, за да помогнат во подготовката и реализацијата на инфраструктурни проекти со големо влијание, за да можат да напредуваат со зелената транзиција и економската отпорност. Презедовме и важни чекори на нашиот Патоказ на климатската банка со одобрување на нашиот План за адаптација и рамка што нè обврзува да им помогнеме на нашите договорни страни да се усогласат со климатскиот договор од Париз.

Потребата за европска енергетска независност беше особено изразена во екот на руско – украинскиот конфликт, па кои ќе бидат стратешките приоритети на ЕИБ за поддршка на Северна Македонија во однос на развојот на нејзините енергетски капацитети и инфраструктура?

Земјите од Западен Балкан (на пример, Србија, Босна и Херцеговина, но и Северна Македонија) можат значително да бидат погодени од актуелната криза, како најмногу земји од Централна и Источна Европа, бидејќи голем дел од нивната енергетска мешавина се базира на гас, што главно доаѓа од Русија. Покрај тоа, регионот е многу зависен од јаглен, со мал дел од енергијата што произлегува од обновливите извори на енергија.

Од клучно значење е да се намали зависноста од увоз на енергија и да се обезбеди тековно, стабилно снабдување. Минатата година потпишавме заем од ЕИБ за поддршка на изградбата на гасната интерконекција меѓу Северна Македонија и Грција. Проектот овозможува понатамошна интеграција на Северна Македонија на европскиот енергетски пазар во согласност со Директивата за безбедност на снабдувањето на ЕУ. Целта е диверзификација на снабдувањето со енергија, намалување на зависноста од еден доминантен снабдувач и зголемување на енергетската безбедност.

Низ регионот, работиме со партнерите на развој на нови проекти за обновлива енергија за да го зголемиме внесот на одржливи енергетски ресурси. Пример е развојот на проектот за фарма на ветер во Влашиќ во БиХ, за кој ЕИБ обезбедува финансии и техничка поддршка. Планираме да реализираме слични проекти низ целиот регион.

Ве молиме, кажете ни нешто повеќе за новиот заем што ЕИБ треба да го потпише со македонската Развојна банка за поддршка на декарбонизацијата на економијата?

Овој заем е дел од 26-те мерки што Владата на Северна Македонија ги донесе за економска заштита на граѓаните и компаниите во услови на актуелната криза. Новата кредитна линија што ќе се потпише со нашиот долгогодишен партнер, Развојната банка на Северна Македонија, има за цел да ги стимулира обновливите извори на енергија и енергетската ефикасност меѓу компаниите во земјата. Ова ќе даде позитивен поттик за декарбонизација на локалната економија и одржлив раст на земјата.

Веќе потпишавме 100 милиони евра со Развојната банка во 2021 година за поддршка на побрзо закрепнување на малите и средни претпријатија кои се соочуваат со кризата со КОВИД-19. Во април годинава беа исплатени две транши во износ од 18 милиони евра од заемот за поддршка на 45 проекти и одржување и отворање нови работни места.