Марјанчо Дамески: Електронски отпад опасност за денешницата, предизвик и за најразвиените општества

Основањето и почетокот на дејствување  на Друштвото за управување со отпад Нула Отпад ДОО Скопје, датира од 2012 година. Која е позицијата на Нула Отпад денес во нашето општество?

Нула Отпад“ ДОО Скопје успешно го решава проблемот со управувањето на специфичните текови на отпад, почитувајќи ги европските стандарди и согласно законските прописи, постојано воведувајќи нови вредности и стандарди кои ја подигаат самосвеста на популацијата и културата на живеење. Во моментов имаме преку 170 компании членки во колективниот систем  за отпад од електрична и електронска опрема и преку 130 компании членки кои се увозници на преносни, автомобилски и индустриски батерии и акумулатори.

Нула Отпад денес е компанија  со остварени национални цели осум години по ред и позитивна оцена од МЖСПП.

Електричен и електронски отпад или се што работи на струја и батерии. Колкава е листата на уреди земајќи ги во предвид постојаните иновации и брзиот технолошки развој?

Дефиницијата за е-отпад секојдневно се проширува. Во ера на брз технолошки напредок, се повеќе и повеќе софистицирани електронски производи се измислуваат и произведуваат. Само помислете на концептот на „паметен дом“. Лесно е да се препознае колку електронски уреди сега можат да сторат сè, од понуда за безбедност до вклучување и исклучување на светлата, до подготвено свежо кафе пред да се разбудиме. Иноваторите во технологијата продолжуваат да создаваат електрични и електронски уреди дизајнирани да го олеснат и  направат поудобен нашиот живот на секој можен начин. Новите модели пристигнуваат дури и кога се чини дека сегашниот работи добро. И покрај тоа, најновата верзија секогаш дава дополнителни функции што ја прават да изгледа премногу примамливо за да се одолее.

Рециклирањето на електронскиот отпад повеќе не е опција, туку неопходност. Зошто е тоа така?

Електричниот отпад содржи опасни, но исто така вредни и ретки материјали. До 60 елементи може да се најдат во сложената електроника.

Бидејќи повеќе луѓе купуваат електронска опрема, производителите почнуваат да се соочуваат со недостаток на суровини потребни за производство на нивните производи, па затоа повторната употреба на материјалите од отфрлените производи и отпад – процес наречен урбано рударство, има економска и еколошка смисла. Да се има еколошки извор на рециклиран метал е подобро за животната средина отколку компанија што копа нови извори на руда.

Рециклиран алуминиум користи 95% помалку енергија, бакар 85% помалку, олово 65% помалку и пластика 80% помалку енергија – тоа е сценарио кое победува – ние ги штитиме скапоцените ресурси, ги пренасочуваме употребливите материјали од депонија и заштедуваме енергија, време и средства  истовремено, и најважно ја заштитуваме животната средина.

Без безбедни практики во отстранувањето на е-отпад и уште повеќе со негово мешање со останатиот комунален отпад, високо токсични елементи како жива, олово, литиум и кадмиум завршуваат на депонии или во природа предизвикувајќи огромна штета на животната средина и загрозувајќи човечки животи.

Во тек е глобалната транзиција кон кружен пристап во управувањето со отпад. Какви предизвици му претстојат на нашето општество во тој поглед?

Силен аргумент во прилог на афирмирање на идејата за кружна економија е нејзината основна премиса дека постигнувањето одржлив развој на глобално ниво не значи промена на квалитетот на животот на луѓето, ниту пад на производството и профитот од страна на производителите, но дека кружниот модел може и мора да биде профитабилен како линеарниот и да им овозможи на потрошувачите подеднакво уживање во производите и услугите.

Со цел да се воспостават економски и еколошки одржливи модели на развој и на тој начин да се постигнат целите на циркуларната економија, оваа дисциплина става акцент на иновативното размислување во сите процеси на производство (размислување за дизајн), на теории на системи (системско размислување), на продолжување на животниот век на производот, како и рециклирање.

Зошто е кружна економија важна за Р.С.Македонија?

 Освен подобрувањето на македонската економија и можноста за создавање на нови работни места, концептот на циркуларна економија е неизбежен, бидејќи тој е вграден во европските регулативи што сите земји-кандидати за членство во ЕУ мора да ги усогласат и применат.

 Се проценува дека со воведувањето на циркуларна економија во Македонија може да создаде нови 7.500 работни места и зголемување на конкурентноста на домашната економија, особено во секторот за рециклирање.

Кој е  правилен и најлесен начин граѓаните и правните лица да ја отстранат старата електроника за истата да заврши на рециклирање?

Граѓаните се заинтересирани да се информираат за важноста и начинот на селектирање на отпадот, како и штетноста на овој вид на отпад доколку заврши во нашата животна средина. Но, иако има начини преку кои може тоа да се направи, желбата за промена на навиките и стилот на живеење оди бавно.

Затоа Нула Отпад понуди едноставен модел преку Еко Линијата, телефонскиот број 070 236 000, каде со едноставно јавување, секој работен ден граѓаните и правните лица можат да ги пријават неисправните уреди од својот дом или компанија и бесплатно истите ќе бидат преземени и однесени на рециклирање. Единствено треба уредите да бидат исклучени од вода или струја.

Во насока на зачувување на животната средина и човековото здравје Нула Отпад ги охрабрува граѓаните и компаниите да ја користат Еко линијата како БЕСПЛАТЕН, БЕЗБЕДЕН И ЛЕСЕН начин да се ослободат од опасниот отпад.