Уникатноста на мини-екосистемот на технолошкиот парк, е тоа што на едно место функционираат и студентите и компаниите. Делат еден животен и работен простор, рамномерно и взаемно распореден.

Компаниите можат да работат на Универзитетскиот кампус и технолошкиот парк, истовремено користејќи ги сите ресурси кои на располагање ги има Универзитетот, како структурни, така и академски.

На едно мало парче земја, во еднава, исто така мала држава, која се’ уште живее во духот симболизиран преку гајдата, еден млад човек развива и пропагира иднина.

А иднината е таква, се’ поголема причина за страв на агрофобичните умови. И човекот е таков, посветен иднината да ја донесе баш од местото каде студирал а сега работи, додека пак пред тоа, работел за да студира.

Ѓорѓи Рафајловски, за Капитал го претстави SEEUTechPark – Технолошкиот Парк на Универзитот на Jугоисточна Eвропа во Тетово. Како е формиран, што работи и како им помага на младите иновативни претприемачи и претпријатија, Ѓорѓи ни покажа и на дело, преку една детална обиколка на универзитетскиот кампус.

Се започнало во Мај 2013 година, како пилот проект на универзитетот. Две години технолошкиот парк функционирал како пилот проект, започнат со мал тим од двајца , во кој што главната намера било да се зголеми соработката помеѓу академскиот и бизнис секторот, односно да се поттикнуваат бизнисите кои се базирани на знаење, иновации и нови технологии.

Во 2015 година, технолошкиот парк прераснал во засебна компанија, во која основач и сопственик е , кој има поставено свој Борд на Директори, преку кој ги порамнува целите на тек-паркот со целите на Универзитетот.

Што работи тек-паркот?

Генерално, SEEUTechPark ги поврзува следниве три сектори: академскиот, бизнис-секторот и локалните и националните власти, кои преку различни програми и иновативни пристапи им помагаат на претприемачите и стартапите побрзо да го развијат својот бизнис.

Академскиот сектор е тука како еден вид поткрепа, или акумулирано знаење кое може да се пренесе за побрз развој, додека технолошкиот парк е креиран за да помага во таканаречените „софт скилс“, односно практични и применливи вештини кои што можат да бидат од огромна помош.

Визијата им е многу јасна: креирање на старт-ап компании, поттикнување на постоечките мали и средни претпријатија, креирање на синергија помеѓу компаниите кои гравитираат околу технолошкиот парк и оние „надвор“ од кампусот, стимулирање на нови научно-иновациски бизниси и поттикнување на таканаречени „спин-оф компании“ – кои на некој начин се потпомогнати од истражувањето на академскиот сектор.

Последни, но никако помалку важни се целите за подобрување на перформансите на локалната економија и генерирање нови работни места.

„Во овие години имаме креирано голем број на партнерства, членка сме на повеќе од 14 национални и 22 меѓународни организации. Исто така, ние сме единствените од Македонија кои сме членка на „International Association of Science Parks and Areas of Innovation (IASP)”, каде што активно го користиме пристап до практични примери, know how, и последни трендови за тоа како се води еден модерен и иновативен технолошки парк“, вели Рафајловски.

Како им помагаат на претприемачите?

80% од програмите кои ги работи SEEUTechPark се наменети за претприемачите и за стартапите. Како што ни појасни Рафајловски, технолошкиот парк на компаниите им нуди услуги од идеја и моделирање, преку деловни совети и маркетинг, пристап до капитал, правни совети, како и канцелариски простории.

„Тоа значи дека една компанија или индивидуа може да дојде во било која фаза од развојот, т.е од самата почетната фаза – идеја, или во некоја од понапредните фази, и ние им нудиме специјализирано скроени услуги токму за нив. Така што, секој што се обраќа во тек-паркот ќе добие услуги кои се фокусирани само на нивните потешкотии и предизвици, и само за нивниот уникатен бизнис модел. Па така, деловните обуки може да бидат специфични за некои сектори или индустрии, или пак понапредни, во зависност од тоа што го бара бизнисот. Маркетинг услугите и продажбата, односно: маркетинг истражувањето, истражувања на пазарот, како и истражување на пазарите надвор од Македонија, но и неминовното менторство и пристап до огромна база на ментори и консултанти носат резултати. До сега имаме развиено дата-бази на преку 300 , меѓународни и домашни, кои се спремни да им бидат ментори на нашите стартапи. Повеќето од нив се експерти во своите области на индустријата, или пак се специјализирани за одредени пазари, да речеме Германија, Чешка, САД… така што, тие можат да помогнат и во интернационализацијата на една компанија“, појаснува тој.

Едно од најгорливите прашања кај нас е: како до пристап на капитал? Преку широка мрежа на партнери, појаснува Рафајловски, кои овозможуваат ризичен капитал, наменет за старт-апи, во различни фази од бизнисот, вели тој.

„Компаниите имаат постојан пристап до правни совети, совети во доменот на вработувања, студентски пракси, започнување на бизнис, односно систем на „one stop shop“ за правни совети, посебно за стартапите кои на почетокот немаат многу информации како тоа да го направат на легален и адекватен начин. Канцеларискиот простор пак вклучува, покрај простор стриктно наменет за стартапите, и делови кој што вклучуваат пропратни простории, односно, конференциски сали, сали за состаноци и различна инфраструктура кој го надополнува концептот за работен простор“, вели Рафајловски додека не води како туристи на она што со колегите Мартир и Висар го започнале, а сега е гнездо на успешно насочени компании од под закрилата на тимот.

Исто така, вели тој, единствени сме во Македонија кои нудиме и стартап услуги кои што се уникатни на домашниот пазар. Тоа се: Интелектуална сопственост, односно совети како стартапите да ја идентификуваат и заштитат својата интелектуална сопственост, додава тој и дополнува – секако во однос на индустријата и фазата на развој, и соодветното Вреднување на компании.

Вреднувањето на стартапите е услуга која помага во одредувањето на финансиската вредност на одредена компанија во стартап сферата. Тоа им помага на претприемачите кога преговараат за добивање на ризичен капитал, кога се впуштаат во преговори со инвеститори или во преговори со трети лица при влегување во сопственичка структура на компанијата. Не се фокусираме само на финансиската вредност, туку и на што е тоа што креира вредност. Како може таа да се подобри, и како може бизнисот да порасне, да биде подобар или поефикасен ако се направат одредени корекции во текот на работата.

Што добиваат компаниите станари, членки на технолошкиот парк.

Тие добиваат, вели Рафајловски, цел сет на услуги кои ги овозможува SEEUTechPark и Универзитетот на ЈИЕ: 24 часовен пристап и обезбедување, сала за состаноци, конференциски сали, инфраструктура и оптичка мрежа низ целиот кампус, бесплатен WI-FI пристап, инфо пулт, рецепција, одржување на хигиена, кафетерија и ресторан, супермаркет, спортски терени за фудбал, кошарка, фитнес-клуб како и паркинг простор.

„Ова е „one turnkey access“ и до технолошкиот парк, но и до академијата. Ова е нашата додадена вредност која заеднички со универзитетот ја даваме на членките-станари“, додава тој.

Технолошкиот парк поддржал компании кои работат за европскиот и американскиот пазар, односно за Германија, САД, Швајцарија, Австрија, скандинавските пазари, но сите се во различни индустрии. Поаѓајќи од индустрии за хотелски менаџмент, вештачка интелигенција за човечки ресурси, биг-дата, гејминг индустрии, автоматско процесирање на документи и разни други сектори.

„Единствен услов кој компаниите мора да го исполнуваат е да работат на барем еден странски пазар освен македонскиот. Не се ограничени да работат на повеќе пазари, или да не работат и во Македонија, но мора да работат, освен во Макеодонија, и на барем еден странски пазар. Така го осигуруваме моделот за потенцијален раст и знаеме дека ќе можеме да им помогнеме во интернационализацијата. Тек-паркот е доста активен во стартап заедницата на национално и на регионално ниво, па така, учествуваме на многу регионални настани, коишто се поврзани со иновативноста и со стартап сцената“.

SEEUTechPark парк е 4-та година по ред локален партнер на „NASA Space Apps Challenge“во Македонија. Тоа е глобален хакатон во организација на НАСА, која што дава свои предизвици кои реално и се потребни на вселенската агенција, и вклучува студенти, претприемачи и средношколци да работат на таквите решенија, кои подоцна влегуваат во самиот натпреварувачки систем на НАСА, и таа може да ги спроведе во нејзините програми. Партнери се на „Global Entrepreneurship Week”, на регионалниот „Sarajevo Unlimited“, светски познатиот „Startup Weekend”, и многу други.

Некои од настаните ги организираат партнерски, како „DigiGirlz” партнерството со „Microsoft Macedonia”, коe вклучува девојки и жени кои се инволвирани во претприемништвото и ИКТ секторот, па така пред некој месец имаа кампања наменета за девојките од средните училишта од овој регион, како што вели Рафајловски, „да ги мотивираме да дојдат и да започнат кариера во оваа индустрија, да учат на таканаречените STEM-предмети, и да ги охрабриме да бидат идни претприемачи“.

Исто така, еден од глобалните настани, на кој каниме деца и луѓе кои не припаѓаат на ИКТ индустријата, и кои ги учиме на дигитални вештини кои во иднина ќе можат да ги користат во оваа индустрија е и „An Hour Of Code“, кој што заеднички го работиме со универзитетот. Гости ни се децата од основните училишта од овој регион, кои имаат можност практично да научат како да кодираат некоја апликација, или како да направат код на нешто што тие сакаат да биде нивен мотив и желба да го работат во иднина.

„Во доменот на партнерства, неодамна започнавме партнерство и со „Шпаркасе Банка – Македонија“, за нивната програма „Чекор по чекор“, којашто беше прва корпоративна акцелераторска програма, наменета за стартап и социјални претпријатија, која вклучуваше едукациски план, кредитна линија и менторство во подоцнежната фаза. На програмата се пријавија многу добри идеи, во кои за првпат директно се вклучи и банкарскиот сектор како финансиски поддржувач на претприемништвото. Докажавме дека можат и стартапи да бидат финансирани односно кредитирани од нашите банки. Овој пилот-проект се одвиваше во Скопје, Струмица и Тетово, со веќе завршена прва фаза, и кој меѓународно беше потпомогнат од Европскиот Инвестициски Фонд “, вели Ѓорѓи .

Широк партнерски однос со инвеститорски институции

Поделени во неколку фази, во неколку категории и групи, дали се работи за национални и интернационални, инвеститорските институции со кои соработува SEEUTechPark помеѓу другите се и се домашните: „ФИТР“, „SEAF“, бизнис-ангелите,но и некои регионални, како на пример „Bright Cap“ и „ICT Hub Ventures“. Во подоцнежните фази стартапите ги насочуваат кон европскиот „South Center Ventures“ израелскиот “Krypton VC”, но исто така и кон широк спектар на специфично-таргетирани инвеститори како „аеternity ventures“, кои работат на финансирање на проекти од блокчејн технологијата. Тек-паркот работи и со големи, светски познати инсвестициски компании како на пример “500 Startups“, „Fil Rouge Capital” и„FasterCapital“, кои овозможуваат поголеми финансиски средства, односно над 2 милиони евра по инвестиција, но секако секој од нив си има свои специфики за тоа што бараат, и што сакаат да видат во стартапите, за да стигнат до фазата да се поврзат со инвеститорите на капитал.

„Од неодамнешното истражување кое што беше направено од „Startup Macedonia“, произлезе дека, обично, организациите кои поддржуваат стартапи во земјава, претежно се фокусирани на т.н. “идеа“, и „концепт“ фази, и донекаде на фази на „валидација“, односноповеќето од организациите што поддржуваат стартапи во Македонија се фокусирани на идејата и тимот.

SEEUTechPark, пак, се фокусира на фазите: „Growth“ (раст) и „Scaling“ (забрзан развој), т.е поддржува стартапи и компании во брз раст, кои имаат свој производ/услуга, освојуваат нови пазари и веќе имаат некаков приход. Технолошкиот парк, практично им помага во нивниот брз и динамичен раст и развој“, појаснува Рафајловски.

До сега, компаниите кои работат со тек-паркот имаат креирано над 150 нови работни места, коишто се напредни технолошки работни места. Тие имаат додадена вредност, вели Ѓорѓи, „имаат голем потенцијал, и се обично многу повеќе платени од просекот во државата. Досега, имаме поддржано вкупно 26 компании, но не се сите во технолошкиот парк. Некои од поддржаните компании не се физички и локациски кај нас, односно работат од повеќе места во Македонија. Компаниите пак, кои се во склоп на тек-паркот остваруваат годишен обрт од над 2 милиони евра“.

Следни чекори.

Технолошкиот парк планира, во блиска иднина, да се збогати со нова програма – тек-акцелератор 2.0, која што ќе биде повеќе интернационална програма, открива Рафајловски за Капитал и додава дека во иднина, технолошкиот парк уште повеќе ќе придонесува во развојот на националниот и локалниот еко систем. „Мислиме дека во овој крај, младите имаат доста иновативни идеи, проактивни се, и имаат потенцијал за успешни бизниси“. Исто така, вели тој, подолгорочно е планирано развивање на “IP & Technology Transfer Office”, којa ќе има за цел да помогне во пренесувањето на правата од интелектуалната сопственост, и ќе ја поттикне комерцијализацијата на иновациите од академската заедница, не само на УЈИЕ, туку и на национално ниво. Воедно, во план е развивање и на “Fab-Lab / Maker Space” од неформален карактер, со што ќе се фокусираме и на бизнисите кои работаат со хардверски елементи.

Еко-систем и самоодржлива академска и бизнис заедница

Уникатноста на мини-екосистемот на технолошкиот парк, е тоа што на едно место функционираат и студентите и компаниите. Делат еден животен и работен простор, рамномерно и взаемно распореден. Компаниите можат да дојдат да работат на Универзитетскиот кампус и технолошкиот парк, истовремено користејќи ги сите ресурси кои на располагање ги има Универзитетот, како структурни, така и академски. Тоа им овозможува на компаниите пристап до најталентираните студенти, и до оние студенти коишто сакаат да работат во тек-компании, без разлика дали тоа ќе биде како дел од студентска пракса или како почеток на кариерен живот.

Најголемиот бенефит го имаат студентите, затоа што имаат можност да учат, живеат и работат на еден кампус, што всушност ја држи креативност и иновативноста на целиот екосистем.

„Ова значи дека доколку сте студент на Универзитетот, можете да живеете, учите и работите на една локација. А на компаниите им овозможуваме ексклузивен пристап до најважните ресурси клучни за еден стартап, а тоа се луѓето и потребната инфраструктура“

Просекот на платата во компаниите во кампусот е над државниот просек, и истиот се движи околу 600 евра.

Во рамките на SEEUTechPark, денес, работат вкупно 12 компании кои што опслужуваат европски и американски пазари. Индустриите и технологиите кои што ги опслужуваат се во пазарите на Германија, Австрија, Швајцарија, САД, Канада и дел на азиските пазари. Сите компании кои работат во Тек-паркот работаат услуги кои се наменети за ИКТ индустријата, или се наменети за дигиталната сфера. Овие 12 компании вработуваат над 150 млади таленти и студенти.

Базата на инвеститори што стои на располагање во компаниите помогнати од технолошкиот парк, брои инвеститори од Германија, Англија, Франција, Израел, Кина, САД и Канада.

Овие успешни технолошки приказни денес работат во фин-тек индустријата и применетата вештачка интелигенција, како и на сервиси кои се базирани на GPS-системи и електронски и мобилни плаќања, но исто така и во услужните дејности. На пример, една компанија работи како директен подизведувач на ланецот на синџири за “Hilton” хотелите.